معنای واقعی "منبع باز" فراتر از یک مجوز قانونی است

بحث های پیرامون این که چه چیزی واقعاً "منبع باز" است و چه چیزی نیست معمولاً با مراجعه به تعریف رسمی از Open Source Initiative (OSI) حل می شود: اگر نرم افزاری تحت یک مجوز تأیید شده به عنوان "منبع باز" توسط OSI منتشر شود، آنگاه آن نرم افزار به عنوان منبع باز شناخته می شود. اما زمانی که وارد جزئیات قانونی و مفهوم "روح" واقعی منبع باز می شویم، وضعیت پیچیده تر می شود.

روح منبع باز: فرهنگ، شفافیت و حاکمیت

برای بسیاری، منبع باز فقط به مجوز قانونی برای استفاده و تغییر کد محدود نمی شود. فرهنگ، شفافیت و حاکمیت پروژه ها در این زمینه بسیار اهمیت دارد. به عنوان مثال، سیستم عامل Android، با مجوز Apache 2.0 و پروژه "Android Open Source Project (AOSP)"، به طور رسمی به عنوان منبع باز شناخته می شود، اما در واقعیت، کنترل این پروژه تحت نظارت مستقیم گوگل است و ورود تغییرات به این پروژه با محدودیت هایی همراه است. این نشان می دهد که واقعیت پروژه های منبع باز همیشه با آنچه که به طور رسمی اعلام شده، تطابق ندارد.

محدودیت های پروژه های تک فروشنده

در مورد پروژه هایی که توسط یک شرکت خاص هدایت می شوند، مانند Android، ممکن است دسترسی به کد به طور رسمی آزاد باشد، اما حاکمیت این پروژه ها محدود به تصمیمات آن شرکت است. این محدودیت ها می تواند باعث کاهش تعامل واقعی جامعه و کمبود شفافیت در خصوص نقشه راه پروژه ها شود. در واقع، این گونه پروژه ها ممکن است در عمل از روح منبع باز دور شوند.

AI و چالش های منبع باز

بحث منبع باز در دنیای هوش مصنوعی نیز شدت گرفته است. پروژه هایی مانند DeepSeek از چین و مدل های زبان بزرگ (LLM) برند لاما از Meta تلاش دارند خود را منبع باز معرفی کنند، اما در واقع به طور کامل منبع باز به معنای واقعی نیستند، چرا که محدودیت های تجاری زیادی دارند. این تلاش ها به ویژه به خاطر تاثیرات قانونی و برند سازی منبع باز است که بسیاری از شرکت ها برای بهره برداری از این مزایا سعی در تغییر تعریف آن دارند.

اهمیت تعریف دقیق و استاندارد

در نهایت، تعریف دقیق و استاندارد از منبع باز که به طور قانونی و فنی واضح باشد، برای جلوگیری از سو استفاده ها و فساد معنای این مفهوم بسیار ضروری است. شفافیت و مشارکت جامعه در توسعه و تصمیم گیری های پروژه ها باید به طور واقعی در نظر گرفته شود تا منبع باز نه تنها یک اصطلاح قانونی، بلکه یک حرکت فرهنگی و اجتماعی واقعی باشد.