راهنمای جامع در مورد مجوزهای نرم افزار متن باز

نرم افزارهای متن باز (Open Source) یکی از ستون های اصلی دنیای فناوری هستند و حدود 90 درصد از پشته نرم افزاری مدرن را شامل می شوند. از سیستم عامل ها و پایگاه های داده گرفته تا کتابخانه ها و برنامه های کاربردی، متن باز مزایای زیادی مانند شفافیت و کنترل بیشتر را ارائه می دهد. اما در این میان، موضوع مجوزها یکی از چالش برانگیزترین مباحث است.

انواع مجوزهای متن باز

به طور کلی، مجوزهای متن باز به دو دسته اصلی تقسیم می شوند که توسط Open Source Initiative (OSI) تعریف شده اند:

1. مجوزهای آزاد یا "Permissive": این مجوزها محدودیت های کمی برای کاربران در نحوه تغییر و توزیع نرم افزار دارند و برای استفاده تجاری محبوب هستند.

2. مجوزهای کپی لفت یا "Copyleft": این مجوزها به کاربران آزادی تغییر و توزیع می دهند، اما با این شرط که نسخه های تغییر یافته باید تحت همان مجوز اصلی منتشر شوند.

مجوزهای Permissive

این مجوزها معمولاً ساده و انعطاف پذیر هستند، که در ادامه به برخی از مهم ترین آن ها می پردازیم:

1. مجوز MIT

محبوب ترین مجوز متن باز: این مجوز در دهه 1980 توسط مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) ایجاد شد و در پروژه هایی مانند React و Ruby استفاده می شود.

مزایا:

امکان استفاده، تغییر و توزیع بدون محدودیت.

ساده و کوتاه (تنها 200 کلمه).

محدودیت: این مجوز حقوق مربوط به اختراعات (پتنت ها) را صریحاً تضمین نمی کند، که ممکن است در پروژه هایی با فناوری های ثبت شده مشکلاتی ایجاد کند.

2. مجوز Apache 2.0

ویژگی ها:

ارائه یک بند خاص برای حفاظت از حقوق پتنت کاربران.

محبوب در پروژه هایی مانند Android Open Source Project (AOSP).

معایب:

متن طولانی تر نسبت به MIT به دلیل جزئیات اضافی.

3. مجوز BSD

انواع:

BSD دو بندی: مشابه MIT اما با تفاوت هایی در زبان حقوقی.

BSD سه بندی: شامل بندی برای جلوگیری از استفاده تبلیغاتی از نام صاحبان حق نشر.

مجوزهای Copyleft

این مجوزها بیشتر بر همکاری جامعه متن باز تمرکز دارند و تغییرات باید همچنان متن باز باقی بمانند.

1. GNU General Public License (GPL)

تاریخچه: این مجوز در سال 1989 توسط Free Software Foundation (FSF) منتشر شد و یکی از اولین مجوزهای کپی لفت است.

ویژگی ها:

تغییرات باید تحت همان مجوز منتشر شوند.

نسخه 3.0: شامل بندهای مربوط به حفاظت از پتنت ها و جلوگیری از Tivoization (محدودیت کاربران در تغییر نرم افزار).

پروژه های معروف: WordPress و Linux Kernel.

2. GNU Affero General Public License (AGPL)

مناسب برای برنامه های تحت وب: این مجوز شامل بندی است که توسعه دهندگان را ملزم به انتشار کد منبع حتی در صورت اجرای نرم افزار از طریق سرور می کند.

3. LGPL و MPL

LGPL (Lesser General Public License):

مناسب برای کتابخانه ها.

به کاربران اجازه می دهد نرم افزارهای اختصاصی خود را با این کتابخانه ها لینک کنند.

MPL (Mozilla Public Licens):

سطح کپی لفت ضعیف تر، که تنها برای فایل های مشخص اعمال می شود.

مجوزهای حوزه عمومی و Creative Commons

Unlicense: ابزاری برای انتقال نرم افزار به حوزه عمومی، اما دارای مشکلات قانونی در برخی کشورها.

Creative Commons CC0-1.0: یک ابزار قانونی برای اهدای آثار به حوزه عمومی، اما شامل محدودیت های مربوط به پتنت ها نمی شود.

مجوزهای جدید و "فریبنده"

برخی شرکت ها مجوزهای جدیدی ایجاد کرده اند که ممکن است متن باز به نظر برسند اما با تعریف رسمی متن باز همخوانی ندارند:

مجوز SSPL: توسط MongoDB ایجاد شده، که اگرچه منبع باز است اما محدودیت های تجاری شدیدی دارد.

مجوزهای BUSL و Fair Source: این مجوزها قابلیت تجاری را محدود کرده و پس از مدتی به مجوز متن باز تبدیل می شوند.

مجوزهای Ethical Source: مانند مجوز Hippocratic که استفاده از نرم افزار در نقض حقوق بشر را ممنوع می کند.

مجوزهای متن باز تنوع بالایی دارند و انتخاب آن ها بستگی به اهداف پروژه و نحوه استفاده دارد. در حالی که مجوزهای آزاد (مانند MIT) برای پروژه های ساده و تجاری مناسب هستند، مجوزهای کپی لفت (مانند GPL) به حفظ اصول جامعه متن باز کمک می کنند.